Postbussen

Zo’n vier keer per jaar loop ik met een stapel Stenen Banken onder mijn arm door de wijk om die in brievenbussen te deponeren. Naarmate mijn bezorgtocht vordert neemt mijn ontzag voor de professional toe. Zo moet je eerst het huisnummerbordje ontdekken, dat soms achter de klimop verdwenen is, of gewoon weg. Vervolgens moet je op zoek naar een groene brievenbus, die of in een groene ligusterhaag zit, of is geïntegreerd in de poort van een oprijlaan. En ja, hoe chiquer de huizen des te complexer zijn de bussen, die zelfs dichtgemetseld kunnen zitten, zodat je op zoek moet naar een andere. En dan die stickers: ja/nee, ja/ja, nee/nee, ja mits. Je ziet soms bij het flyeren door de bomen het brievenbussenbos niet meer.

 Ondanks de anarchie van brievenbussen, zijn er toch wel regels. Zo moet je een buitenbrievenbus hebben, als je voordeurgleuf verder dan 10meter van de rooilijn ligt (alleen bij de wat grotere percelen dus) en moet de gleuf groot genoeg zijn voor kranten en de wat grotere enveloppe. 

 

Nu loopt het wel wat terug met die postbezorging, want tegenwoordig post iedereen zijn berichten elektronisch en iedereen laat zijn pakketten gewoon aan de deur bezorgen door (te) snelle witte busjes. Tante Pos krijgt het steeds minder druk en de postzegels worden dan ook steeds duurder.

De Postcode

Een belangrijke gebeurtenis in de postwereld was de invoering van de postcode. Dat gebeurde in 1970 toen de P.T.T. een fijnmazig systeem van postcodes bedacht dat bestond uit vier cijfers en twee letters. In het Verenigd Koninkrijk hadden ze al een soortgelijk systeem, omdat de woningen in de buitengebieden gewoonweg geen nummers hadden, maar een naam. Denk aan “Buitenlust”, “Rivo Torto” of “Olde Wehme”. De P.T.T. was ervan overtuigd dat de post enorm zou toenemen en dat de invoering van de postcode veel geld zou besparen.

Inmiddels, zo’n vijftig jaar verder, weten we dat het met die brieven wel meevalt, maar dat de pakjes een enorme vlucht hebben genomen, waarbij de meeste bezorgstukken met een scanner worden uitgelezen.

Figuur 1: de codes rond Nijmegen

De postcodes zijn niet provinciaal gebonden, zo strekken de 6-duizend nummers zich uit over stukken Gelderland, Noord-Brabant en zelfs Zuid-Limburg. De Gelderse Achterhoek heeft nummers in het 7-duizend domein. De post die je in Hees op de bus gooit wordt gesplitst van “6500 tot 7299” (rechtse gleuf) en de “rest” (linkse gleuf).  Het domein van de 65-honderd nummers is al een stuk kleiner en strekt zich uit van Beuningen tot Plasmolen. Nijmegen heeft een groot gedeelte van het 65-domein. Het betreft de nummers 6500 t/m 6546. Niet bij iedere code hoort een pand met een brievenbus, het kunnen ook Postbussen zijn, die bij Antwoordnummers kunnen horen (de postcodes eindigen dan vaak op een Nul). 

6543 codes

We zoomen nog wat dieper in door te kijken naar het “6543” gebied. Het blijkt zich te bevinden in de wijken Oud West en Nieuw West. Het wordt keurig omsloten door de Energieweg, de Graafseweg, de Wolfskuilseweg en de Neerboscheweg (zie het oranje vlak in de figuur). 

Figuur 2: De 6543 codes in Nijmegen

oor dit gebied hebben we nog een combinatie van twee letters over, oftewel 26x26=676 gebieden en dat is ruim voldoende. Wel worden bepaalde beladen combinaties uitgesloten, zoals SS, SD en SA, terwijl de letters O en I aanvankelijk ook om praktische reden werden uitgesloten. De combinatie XX mag dan weer wel.

We gaan nog verder. We komen op straatniveau, waarbij een postcode zo’n vijftien  tot honderd adressen heeft en er onderscheid wordt gemaakt tussen de even en de oneven nummers. Dus een straat heeft al gauw twee postcodes (even en oneven nummers) en wordt uitgebreid met meerdere letters als die straat lang genoeg is. Een mooi voorbeeld is de Melkweg (een straat zonder huis), die heeft maar één postcode. In de figuur zie je postcodes van het Kerkpad (XN, XM, XP) en de omringende straten. Je ziet hoe fijnmazig het systeem is.

Figuur 3: De postcodes rond het Kerkpad

Data

Er is, behalve die vileine Postcodeloterij, nog een ander aspect met die postcodes. Het systeem wordt grif gebruikt door allerlei statistiek sites. Zo kun je per postcode zien hoeveel en welke huizen er staan, welke energielabel ze hebben, hoeveel grond het perceel heeft, hoeveel mensen (vrouwen en mannen) er wonen en wat het inkomen van die mensen is. Natuurlijk, allerlei kadastrale en gemeentelijke overheidsinformatie is openbaar, maar het is toch wel confronterend je hebben en houwen zo op internet te moeten terugvinden. En dan hebben we het nog niet eens over wat Google, Meta, Apple, en X over ons weten.

 

Dick is een natuurkundige, die van alles het naadje van de kous wil weten, maar er zijn grenzen. 

 

Tekening: Joop van Eck

 

Sites: AlleCijfers (https://allecijfers.nl/postcode/6543/), CBS, ISRE, kadaster, Wikipedia, ChatGpt, de Postcode Loterij