Vijf Generaties

Dit keer niet over betovergrootouders, maar over telefoongeneraties. Er is veel over te doen de laatste tijd: 5G. GSM-palen worden in brand gestoken, rapporten worden gepubliceerd. Waar gaat het eigenlijk over? Is 5G nu gevaarlijk of niet? De meningen zijn er, hoe kan het ook anders, over verdeeld. 

Een hoogspanningsmast aan de Energieweg met een GSM-paal in top

De wereld om ons heen is vergeven van apparaten met elektromagnetische straling (EMS) die gebruikt wordt om ons met elkaar te verbinden. Denk aan: Telefoon, GPS, Radio, WiFi, Bluetooth. Je kunt het zo gek niet bedenken: gordijnen gaan op commando dicht, de kachel steek je op afstand aan, je energieverbruik of de opbrengst van je zonnepanelen in Hees kun je op de Galapagos eilanden aflezen. Het betekent dat de wereld overloopt van zendertjes en ontvangertjes die door middel van grote computersystemen met elkaar in verbinding staan. Doe je er niet aan mee, dan ben je ouderwets, te oud of te maatschappijkritisch, òf je bent hypergevoelig voor straling, want die mensen zijn er ook (elektrohypersensitiviteit (EHS)).

1G en 2G

Vroeger (zo’n dertig jaar geleden) hadden we telefoon aan een draadje van de PTT dat uit de grond kwam. Soms zag je een draadloze “baksteen”, die alleen was voorbehouden aan oom agent of de huisarts. We spreken over de eerste generatie (1G: alleen bellen (vanaf 1980)). Het duurde niet lang of de eerste mobiele telefoons deden hun intrede en de eerste GSM (Global System for Mobile Communications) palen zagen we uit de grond verrijzen (op bijvoorbeeld flatgebouwen, kerktorens, of hoogspanningsmasten). Dat was de tweede generatie (2G: digitaal bellen (vanaf 1991) met SMS-berichtjes). De digitaal versleutelde gesprekken konden in tegenstelling tot 1G niet meer zo eenvoudig worden afgeluisterd.

3G en 4G

 Toen iedereen ook nog eens internetdata over het telefoonnet wilde sturen kwam 3G (vanaf 2003) en vlot daarna 4G (2010) op de proppen. Nederland is een van de best overdekte landen als het over mobiele telefoonverbindingen gaat met GSM-zendmasten. Het oversturen van data gebeurt met een bepaald protocol, dat ervoor zorgt dat alle data veilig en voordelig van A naar B kunnen (en omgekeerd). Die protocollen worden steeds geavanceerder en daarvoor heb je radiogolven nodig met een draagfrequentie van zo’n 0,9GHz (0,9 miljard trillingen per seconde) of een golflengte van (0,33meter) *). Bij hele lage frequenties kun je geen data versturen en bij veel hogere frequenties lopen de golven vast in de atmosfeer (denk aan licht in de mist). 

 

Dat het om veel data gaat kun je in de grafiek zien. In 2019 was dat 760 Pentabyte (1Pbyte= 1.000.000.000.000.000 byte (computerwoorden)).

Een smartphone heeft een scala aan zendertjes en ontvangertjes met protocollen (WiFi, Bluetooth, GPS, 3G, 4G) om met alles en iedereen draadloos te kunnen “praten”in alle landen van de wereld. De meeste elektromagnetische straling (EMS) die je als mens oploopt komt niet van een zendmast, maar van die telefoon, die je tegen je oor houdt.

 

SAR  

De hoeveelheid EMS die een telefoon uitzendt is heel laag, maar dat die gevaarlijk kan zijn, wordt geïllustreerd door een magnetron. Dit apparaat zendt met vergelijkbare frequenties als die van mobieltjes een vierhonderdmaal zo sterke straling uit, die weliswaar heel braaf in het keukenkastje blijft, maar wel in staat is om water snel te laten koken en pizza’s razendsnel te ontdooien. 

Voor zendende mobieltjes is een veiligheidsnorm bedacht: Omdat telefoonstraling wordt geabsorbeerd door waterig weefsel, wordt weefsel waar het tegenaan wordt gehouden warmer (zoals bij de magnetron). Een smartphone zendt zoveel EMS uit, dat een kilo weefsel ongeveer 1Watt aan vermogen opneemt (een kopje thee een paar graden opwarmen in een half uur!). Sommige telefoons stralen minder andere meer. Het maximaal toegestane vermogen (Specific Absorption Rate SAR) is 2W/kg weefsel (dat wordt overigens nooit gehaald). Nu is het ene weefsel het andere niet (zo vaag is het inderdaad), maar het laat zich raden dat met een oortje bellen een goed idee is en dat je je kinderen een niet te sterke telefoon moet geven (zie voor verschillende tips in kennisplatform.nl en de SAR-waarden van mobieltjes in ahealthylife.nl).

5G

Bij de in aantocht zijnde vijfde generatie (5G) wordt een nog sneller protocol gebruikt. In principe kunnen dezelfde frequenties rond de 0,9 Ghz worden gebruikt (en ook hogere van 3,5 en 26 GHz). Om dat te kunnen realiseren zijn er meer masten nodig waarbij antennes in bosjes tegelijk (arrays) hun signaalpakketjes heel gericht naar mobieltjes kunnen sturen. Tot nu toe is er heel weinig bekend over wat zendmast-straling op langere termijn met de gezondheid doet. Na dertig jaar “zendpalen” zien we nog geen massale impact op de volksgezondheid. Dat neemt niet weg dat bij iedere nieuwe technologische ontwikkeling, zoals 5G en hoger, er heel zorgvuldig moet worden gekeken naar de impact op de gezondheid van de bevolking. De commerciële belangen zijn enorm. Providers geven miljarden uit aan te veilen frequentiebanden en smartphone fabrikanten ruiken nieuwe kansen voor nog snellere toepassingen met nog duurdere mobieltjes.

 

6G

Er is inmiddels ook een zesde generatie netwerk op komst die op 35GHz frequentie gaat werken. 

Je kunt je daarbij afvragen of het nog sneller moet en kan. We zullen er nog wel een tiental jaren op moeten wachten voordat iedereen bionisch met elkaar in contact staat en we in een “virtual reality” wereld leven met zelfrijdende auto’s en zelflerende drones.

Dick is een golffysicus, die ooit in zijn Nijmeegse Philipstijd veiligheidsadviseur was voor niet-ioniserende (dat is “niet-radioactieve”) EMS.

Tekening: Joop van Eck

 

Bronnen: Wikipedia: 0G t/m 6G, SAR, telefonie

ahealthylife.nl/complete-lijst-sar-waarden-mobiele-telefoons/

antennebureau.nl/straling-en-gezondheid/resultaten-metingen-straling-antennes

acm.nl/sites/default/files/documents/telecommonitor-2019-q3-q4.pdf

kennisplatform.nl/hoe-kan-ik-anders-omgaan-met-mobiele-telefoons/

 

Met dank aan Wim Fleuren van Vitalitools, een bedrijfje in stralingshygiëne in Nijmegen

*) Voetnoot: De frequentie (f) en de golflengte (L) van elektromagnetische straling (EMS) zijn met elkaar verbonden door de relatie f x L = c, waarbij c de lichtsnelheid is (300.000.000 meter/sec)